Projekt zwrotnicy do zestawu głośnikowego w obudowie ALTUS 300

[Krasul]

Podstawową funkcję zwrotnicy stanowi zabezpieczenie głośników przed przeciążeniem podczas wysterowania zestawu głośnikowego sygnałem o mocy znamionowej. Zwrotnica od Altusa 140 nie spełniała tej funkcji przynajmniej w odniesieniu do GDWT, które nagminnie się paliły. Jeśli chciało się to filtrować koniecznie filtrem pierwszego rzędu to przed kondensatorem należało wstawić np. najprostszy limiter w postaci żarówki samochodowej 12V/21W. W Altusie 300 trochę to przerobiono i poprawiono ale też bez sensacji. Obydwa zestawy głośnikowe mają powyginane na wszystkie strony wypadkowe charakterystyki poziomu ciśnienia akustycznego w funkcji częstotliwości oraz wypadkowe charakterystyki modułu impedancji w funkcji częstotliwości. Kult wokół tych wyrobów pochodzi jeszcze z czasów kiedy "nie było towaru w mieście" i jak ktoś załatwił sobie jakieś braki albo odrzuty z eksportu to cieszył się, że mu cokolwiek w ogóle gra.

[Krasul]

A dzisiaj właśnie byłem kupować różne klunkry do budowy zestawów głośnikowych a tam ceny jak z kosmosu. Na przykład zwykły najtańszy przewód dwużyłowy 2 x 2,5 prawie osiem złotych za metr. To jest tak zwany "nowy ład" w praktyce. "Ja nie o take Polskie walczyłem..." XD

[Olkus]

Na przykład zwykły najtańszy przewód dwużyłowy 2 x 2,5 prawie osiem złotych za metr. To jest tak zwany "nowy ład" w praktyce. "Ja nie o take Polskie walczyłem..." XD

Kupowałem cynę, w zeszłym roku o tej porze szpulka 100g kosztowała poniżej 20zł, dziś prawie 25zł.
"Nowy ład"- jaki nowy ład, po prostu gorszy bałagan pod przykrywką, miało być więcej i jest, podatków, opłat i zamętu.

Pozdrawiam,
A.

[Tomek Janiszewski]

Charakterystykę wypadkową poziomu ciśnienia w funkcji częstotliwości zawsze można zmierzyć ustawiając mikrofon w takim punkcie w przestrzeni żeby to w miarę równo wyszło.

NIedawno pisałeś o tym, i właśnie do tego nawiązałem.

GDN 30/60/1 jest sześcioomowy i taki był zawsze:

https://www.skleptonsil.pl/gdn-30-60-1-6-ohm,id707.html

Ale na schemacie zwrotnicy, a ZTCP i w artykule zamieszczonym w "RE" stało że GDN ma 8 omów. Czyżby umieszczenie tam głośnika 6-omowego było tajemnicą firmową?

Jest to głośnik niskotonowy przerobiony z części od produkowanego wcześniej na licencji Pioneera głośnika szerokopasmowego

Oczywiście masz na myśli GD30/15 (estradowy) wzlędnie GD30/30 (gitarowy), czy wreszcie GDS30/30 ("szerokopasmowy" choć raczej tylko od góry)? Mam te ostatnie, i trudno cieszyć się ze stożka wysokotonowego skoro ich membrany są sztywne jak deski. Wstawili nowe na miękkim zawieszeniu, zachowując kosz i nienaturalnie mały magnes, typowy dla głośników normalnopasmowych. Niczego dobrego bym się po takim wynalazku nie spodziewał.

a do Altusa 140 dali go po to żeby uzyskać większą efektywność zestawu na niskich tonach.

Ale to przecie ordynarny szwindel! Tak samo postąpił KEF z zespołem Q4, z tym że jeszcze bardziej pazernie, bo tam w "ośmioomowy" zespół wsadzili głośnik czteroomowy. O tym zaś co nimi kierowało - mogłem się dotąd tylko domyślać. Teraz okazało się że rozumujemy tak samo.

Cewka o indukcyjności 2,4 mH to jest 286 zwojów drutem fi 1,0 mm na karkasie L14 czyli pełen karkas. Więcej zwojów się na tym karkasie nie zmieści (no w praktyce można jeszcze domotać kilka zwojów poza brzegiem karkasu ale więcej niż 2,5 mH i tak się z tego nie uzyska).

Przedstawiłem dane nawojowe do tych cewek w tym temacie:

viewtopic.php?f=20&t=37959

Pamiętasz może jaką oporność ma taka cewka? Obawiam się że sporo, może nawet grubo ponad om. Gdyby tak istotnie było - użycie sześcioomowego głośnika w ośmioomowej kolumnie byłoby nie tyle szwindlem (kolumna miałaby tak czy inaczej minimalną impedację 8 omów) co raczej posunięciem wybitnie budźetowym, kosztującym wydatne pogorszenie efektywności w porównaniu z kolumną w której użyto by głośnika 8 omów i odpowiednio dużej, małooporowej cewki, nawijanej przyzwoicie grubym drutem, choć w wyniku takiej kombinacji (z GDN 6-omowym) efektywność nie spadłaby aż tak bardzo jak przy połączeniu ośmioomowego GDN z dwuomową cewką. Na karkasach nieco mniejszych od L14 (D1=55mm, D2=40mm, G=22mm) nawinięto cewki użyte w zespołach ZG25C - 4 omy: (z 2 x GDN16/12 i GDWK9/40): 600uH (w szereg z dwoma GDN) oraz 200uH (w filtrze 12dB/okt dla GDWK). Tych pierwszych, nawiniętych oryginalnie drutem 0,8mm użyłem jakie fabryka dała w trójdrożnym zespole który wcześniej przedstawiałem do filtrowania GDN, ale ich oporność, przekraczająca pół oma trochę mnie niepokoiła. Spuściłem więc uzwojenie z niepotrzebnych mi do niczego cewek 200uH (nawiniętych na identycznych karkasach noszących oznaczenie T6-3769-503-1 także drutem 0,8mm ale nie wypełnionych całkowicie) i namotałem nowe, drutem 1mm do wypełnienia:

Uzyskałem indukcyjność nieco większą niż poprzednio, gdzieś między 600 a 800mH przy oporności 0,4 oma. Dotąd jednak nie zdobyłem się aby wmontować nowe cewki do kolumn na miejsce fabrycznych cewek pozyskanych z ZG25C, choć można po nich oczekiwać symbolicznej poprawy parametrów; oczywiście korekta nominałów elementów RC mogłaby po takiej operacji okazać się potrzebna; na wszelki wypadek przypominam że zwrotnica jest szeregowa, a głośniki - czteroomowe, stąd tak niewielka indukcyjność okazuje się właściwa przy częstotliwości podziału w okolicach 800Hz). Jaką jednak oporność musiałaby mieć zbliżona pod względem gabarytowym i materiałowym cewka 2,4mH?

Zwrotnicę przeniesiono z tylnej ściany komory GDM-a na obwód drukowany ale za to zrezygnowano z tych przełączników z szeregowymi opornikami do regulacji głośności GDM-a i GDWT. Coś za coś.

Te regulatory i tak można było sobie OKDR. Żeby chociaż zastosowali prawdziwe tłumiki oporowe (zapewniejące stałą impedancję widzianą z wyjść zwrotnicy i tym samym stałość częstotliwości podziału). Ale nie, zwykłe szeregowe rezystory kosztowały mniej.

[Krasul]

Jak Pan nawinie 286 zwojów na karkasie L14 drutem fi 1,0 mm to uzwojenie takiej cewki będzie miało rezystancję szeregową równą 0,9 oma. Zmierzyłem to przed chwilą na kilku sztukach. Tego się akurat nie pisze do zeszytu na produkcji. Zakłada się, że konstruktor wiedział co robi, określając średnicę uzwojenia i straty z tym związane.

[Krasul]

Na jednosekcyjnym przełączniku nie da rady przełączać dzielników napięcia. Taki patent został, co prawda, zastosowany np. w zestawie głośnikowym typu ZG60C201 ale tam zamontowano do tego celu przełączniki dwusekcyjne. Widocznie do zachodnich Niemiec dało radę zrobić to w prostszy sposób niż do Francji. Tam liczyło się przede wszystkim żeby to szybko poszło i żeby potrzebne dewizy od razu trafiły na konto. Sztuka inżynierska była na drugim planie i nikt poważny w tamtych czasach na to nie zwracał uwagi.

[Krasul]

Naprawiałem kiedyś komuś Altusy 140 po jakiejś grubszej imprezie i tam na zwrotnicy uzwojenie cewek rozgrzało się do takiej temperatury, że karkasy się dosłownie stopiły. Oczywiście GDWT nie wytrzymały grania obciążone pełną mocą i przy tak słabej filtracji padły obydwa. Paradoksalnie te zestawy ulegały uszkodzeniu nawet w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, zasilane słabymi wzmacniaczami PRL-owskimi. Znając styl ówczesnych imprez, wystarczyła regulacja barwy na "full" i praca wzmacniacza na granicy przesterowania.

Poniżej współczesny artykuł na temat tych zestawów:

https://audiovoodoo.org/dzis-was-zaskoc ... diovoodoo/

Instrukcja serwisowa:

http://www.elektronikjk.pl/elektroakust ... 0-8-61.PDF

A także artykuł z czasopisma "Radioelektronik" autorstwa nieżyjącego już Pana Inżyniera Tadeusza Nejmańskiego - wieloletniego pracownika ZWG Unitra-Tonsil we Wrześni:

http://www.elektronikjk.pl/elektroakust ... US_140.PDF

[Krasul]

Ciekawostka dla nieco bardziej spostrzegawczych:

- W oryginalnym Altusie 140 te oporniki szeregowe zostały podłączone w taki sposób, że oprócz wprowadzania tłumienia wpływają nie tylko na kształt wypadkowej charakterystyki modułu impedancji w funkcji częstotliwości zestawu głośnikowego ale podczas przełączania zmieniają przy okazji częstotliwości podziału na zwrotnicy. To był bardzo źle zrobiony zestaw ale rynek przyjął go życzliwie i legenda oraz nimb tajemniczości ciągnie się za nim po dzień dzisiejszy. Wizualnie to był strzał w dziesiątkę. Pomalowane na czarno pierścienie dekoracyjne wykonane z diamentowanego na tokarce aluminium mogą się podobać nawet współcześnie. Niska jakość dźwięku i awaryjność pozostawiają jednak wiele do życzenia.

[Tomek Janiszewski]

Jak Pan nawinie 286 zwojów na karkasie L14 drutem fi 1,0 mm to uzwojenie takiej cewki będzie miało rezystancję szeregową równą 0,9 oma. Zmierzyłem to przed chwilą na kilku sztukach. Tego się akurat nie pisze do zeszytu na produkcji. Zakłada się, że konstruktor wiedział co robi, określając średnicę uzwojenia i straty z tym związane.

No i przychodzi w tej sytuacji przełknąć impedancję 7 omów w zakresie działania GDN Nabieram teraz podejrzeń że GDN30/60/1 zrobiono sześcioomowym specjalnie pod "ośmioomowy" Altus 140, z góry zakładając że będzie tam użyta budżetowa cewka o dużej rezystancji i jak przed chwilą potwierdziłeś - także niedostatecznej wytrzymałości prądowej. O użyciu sześcioomowego głośnika nie dowiedziałem się z przytoczonego artykułu z "RE' ponieważ... po prostu nic o tym nie napisano. Tajemnica fabryczna...

[Krasul]

Głośnik GDN 30/60/1 ma bardzo poszarpaną charakterystykę poziomu ciśnienia akustycznego w funkcji częstotliwości:

https://www.tonsil.ro/Specs/GDN30601.htm

W tym zestawie (Altus 140) jest filtrowany od 1,5 kHz filtrem pierwszego rzędu, dzięki czemu dają o sobie znać liczne rezonanse membrany. Do tego dochodzi bardzo wysokie strojenie układu basrefleks, w którym obydwa kanały mają długość równą grubości ekranu (ściany frontowej zestawu) czyli 18 mm. Jest to nieodłączny składnik "altusowego" brzmienia. Niskiego basu, jakiego należałoby się spodziewać po trzydziestocentymetrowym głośniku prawie w ogóle nie ma. Jest za to, jak to określono kiedyś na pewnym forum internetowym, "tłuczenie przypominające głuche kopanie gumofilcem we wrota od stodoły"...

[Tomek Janiszewski]

Głośnik GDN 30/60/1 ma bardzo poszarpaną charakterystykę poziomu ciśnienia akustycznego w funkcji częstotliwości:

https://www.tonsil.ro/Specs/GDN30601.htm

Czy te karby na wewnętrznej powierzchni membrany (takie miały wszak wymienione wyżej głośniki GD30 oraz GDS30, aczkolwiek po obu stronach) występują także w GDN30/60/1, czy tylko tak im się narysowało?

W tym zestawie (Altus 140) jest filtrowany od 1,5 kHz filtrem pierwszego rzędu, dzięki czemu dają o sobie znać liczne rezonanse membrany.

A takie karby wszak po to są aby ułatwić dzielenie się membrany i zwiększyć jej zdolność do przenoszenia wyższych tonów, ale za cenę poszarpanej charakterystyki.

Do tego dochodzi bardzo wysokie strojenie układu basrefleks, w którym obydwa kanały mają długość równą grubości ekranu (ściany frontowej zestawu) czyli 18 mm. Jest to nieodłączny składnik "altusowego" brzmienia.

W ogóle nie wiem co dają tak małe otwory. Nawet gdyby udało się obniżyć częstotliwość rezonansu Helmholtza (wydłużając tunele), to i tak promieniowałyby one tyle co nic.

Niskiego basu, jakiego należałoby się spodziewać po trzydziestocentymetrowym głośniku prawie w ogóle nie ma.

Po prawdzie to niczego dobrego nie spodziewałbym się po trzydziestocentymetrowym głośniku z tak karykaturalnie małym, zaledwie jedenastocentymetrowym magnesem. Nawet dwudziestopięciocentymetrowy GDN25/40/3 (użyty w obu mniejszych Altusach 75 i 100) miał magnes 12cm. Stare, pamiętające jeszcze Gierka szmaciaki o tej samej średnicy (uciekło mi z pamięci czy stało na nich coś jeszcze po GDN25/40; trójki na pewno nie było) też pewnie miały 12cm magnes; chyba z ciekawości je odkręcę aby się upewnić.

Jest za to, jak to określono kiedyś na pewnym forum internetowym, "tłuczenie przypominające głuche kopanie gumofilcem we wrota od stodoły"...

I niechybnie dobrze określono Na własny użytek zastanawiam się jeszcze czy warto by w przypadku moich kolumn poeksperymentować z otworem stratnym. Wypchałem skrzynkę o pojemności 37 litrów (tyle zalecały publikacje równie stare jak użyte głośniki) gąbką niemal do pełna pozostawiając wewnątrz jedynie wąski ale długi kanał, tak że próba wypełnienia również i tego kanału prowadziła do wzrostu częstotliwości rezonasowej zamiast dalszego jej spadku. Udało się zejść do 50Hz przy dobroci 0,7 - i lepiej chyba się już nie da. Czy otwór stratny pozwoliłby zejść choćby do 40Hz, nie narażając głośnika na roztrzepanie przy pełnej mocy?

[Krasul]

Tak. GDN 30/60/1 ma karbowaną membranę:

Tam jest inny problem z tym obwodem magnetycznym. On jest po prostu za niski i przy dużych wychyleniach membrany spowodowanych wysterowaniem głośnika sygnałem o dużej mocy i niskiej częstotliwości, karkas cewki głośnikowej w skrajnym przypadku może uderzyć o dno podbiegunnika.

[Krasul]

Wady tej pozbawiony jest głośnik GDN 30/60/3, który zastosowałem w projekcie. Obwody magnetyczne wykonane ze stopu Alnico są wysokie i cewka przy maksymalnych wychyleniach nie dosięgnie do dna podbiegunnika:

[Tomek Janiszewski]

No to porażka na całej linii z tym GDN30/60/1. I karbowana membrana, i mała średnica magnesu, i głębokość obwodu magnetycznego zapewne dostateczna dla głośników z których ten magnes wzięto: twardo zawieszonych głośników normalnopasmowych, ale nie dla miękko zawieszonego GDN. Na niewyraźnym zdjęciu w artykule z czasów późnego PRL zamieszczonego w RE jakby majaczyły koncentryczne kręgi które dopiero teraz dostrzegłem, natomiast nie ma ich na żadnym ze zdjęć we współczesnym artykule z audio voodoo. Może to również jakaś przeróbka w której zastosowano kobalciaka GDN30/60/3, podobnie jak Ty? GDN30/60/1, a GDN30/60/3 - to zupełnie inna liga!

[Krasul]

Na zdjęciach z portalu "AUDIOVOODOO" jest Altus 110 i Dynamic Speaker HX 80 a obydwa te zestawy miały głośnik niskotonowy GDN 25/40/3.